Archetypische dromen

De grote verhalen van de mensheid zoals heilige boeken, sprookjes, mythen, legendes, sages en grote romans zijn archetypische verhalen. Zij overstijgen het persoonlijke en gaan over situaties, dilemma’s en uitdagingen die universeel menselijk zijn. Waar ter wereld je ook woont en in welke tijd je ook leeft. Deze oerverhalen spreken tot de verbeelding. Je kunt je er rechtstreeks toe verhouden vanuit je eigen menselijke ervaring. Archetypische verhalen bevatten eeuwenoude ervaring en wijsheid over de weg van de mens. Dit maakt ze uitermate geschikt als inspiratiebron en richtingaanwijzer.

Het universele aspect van dromen

Dromen kunnen ook archetypisch zijn. In dromen duiken immers overal ter wereld, dwars door tijd en plaats heen, vergelijkbare situaties en symbolen op, die ieder mens van nature verstaat. Voor Jung was dit fenomeen het bewijs voor het bestaan van het collectieve onbewuste. Het deel van ons bewustzijn dat we als mensheid hebben geërfd van al onze menselijke én dierlijke voorouders. Jung noemde dit het archetypische erfgoed van de mensheid. Je zou het ook de schatkamer van de menselijke ziel kunnen noemen.

Als je droomt dat je op een kruispunt staat, snapt iedereen dat je voor een belangrijke keuze in je leven staat. Het is een universeel gegeven dat je als mens voor belangrijke keuzes komt te staan. Iedereen kent dit gegeven in zijn eigen leven. Ook het fenomeen dromen is archetypisch, in de zin dat ieder mens droomt. Zelfs mensen die denken dat ze niet dromen…

Hoe weet je of je een archetypische droom hebt gehad?

De eerste aanwijzing dat je een archetypische droom hebt gehad, is dat dit soort dromen vrijwel altijd grote indruk op je maakt. Dit komt, doordat het energieveld en de reikwijdte van een archetypische droom vele malen groter en krachtiger is dan een droom die zich tot het persoonlijke domein beperkt. Archetypische dromen krijg je daarom vaak op het moment dat er grote thema’s en dillema’s in je leven spelen. Zo droomde ik jaren geleden, vlak voordat ik in een burn-out terecht kwam, het volgende:

Ik droom dat ik in het gebouw waar ik werk in een doodskist lig. Geschrokken vraag ik me af: Is dit dan het einde? Ik kijk naar mijn lichaam en zie dat één kant van mijn lichaam helemaal is ingepakt en ingesnoerd. Het beeld ziet er in mijn ogen morbide uit. Het jaagt me de stuipen op het lijf.

Het archetypische raakt je voordat je het snapt

Bij het wakker worden voel ik dat dit een belangrijke droom is, ook al snap ik nog helemaal niets van de inhoud. Dat snappen komt later pas, als mijn zenuwstelsel aan de rechterkant van mijn lichaam langdurig gaat haperen en ik de link leg met bovenstaande droom. In het herstelproces dat volgt kom ik er stap voor stap achter, dat het tijd is om werk te zoeken waarin ik mijn ‘andere’, meer vrouwelijke kant verder kan ontwikkelen. 

Archetypische betekenis

De aanwezigheid van een doodskist in deze droom geeft aan dat er iets in mijn leven moet sterven om gezond weer verder te kunnen. De dood is bij uitstek een archetypisch element. Iedereen krijgt ermee te maken, niemand uitgezonderd. Het droombeeld dat schetst dat een bepaalde kant van mezelf ‘ingesnoerd’ is geraakt, is ook archetypisch. Ik ben niet de enige mens op aarde die heeft ervaren dat een deel van jezelf in de knel kan komen door de manier waarop je leeft en werkt.

Voorbeelden van archetypische elementen in dromen

Dromen kunnen archetypisch zijn, omdat er sprookjesachtige figuren zoals bijvoorbeeld een koning, een ridder of een tovenaar in voorkomen.

Ook (totem)dieren kunnen in dromen een archetypische betekenis hebben. Denk maar eens aan dieren die veelvuldig in oerverhalen voorkomen zoals: een slang, een duif, een walvis, een draak of een adelaar.

Er kunnen natuurlijk ook archetypische symbolen voorkomen in een droom. Voorbeelden die in me opkomen zijn dromen over een kruis, een toren, een schatkist, een appel of een zwaard.

Verder kunnen dromen zich afspelen op een archetypische plek zoals een bron, een put, een woestijn, een heilige plek, de voet of juist de top van een berg.

Tenslotte kan het ook zijn dat de droom gaat over een archetypische gebeurtenis zoals een geboorte, een doop, een zegen, een huwelijk, een queeste of een overlijden.

Hoe kun je een archetypische droom zelf onderzoeken?

Volgens Jung is het belangrijk dat je bij het onderzoeken van een droom waar archetypische elementen in voorkomen begint bij het universele aspect. Dit kun je doen door na te gaan of je oude verhalen of sprookjes kent waar het element waar jij over gedroomd hebt in voorkomt.

Heb je gedroomd over een appel? Lees dan eerst eens het verhaal van Wilhelm Tel of dat van Sneeuwwitje. En niet te vergeten natuurlijk het verhaal van Adam en Eva in het Paradijs! Wat gebeurt er in deze verhalen met die appel en waar staat de appel symbool voor? 

Of, als je over een walvis hebt gedroomd, lees dan eerst eens het Bijbelverhaal over Jona. Waarom zat Jona drie dagen en nachten in de buik van de Walvis en wat voor effect had dat op hem?

Jung: Werk van het universele naar het persoonlijke en niet andersom

Nadat je je hebt verdiept in een archetypisch verhaal over jouw droombeeld, kun je de stap maken naar het persoonlijke. Vraag je af hoe het oerverhaal dat je hebt gelezen in het hier en nu leeft in jou. Wat vertelt dit verhaal over waar jij op dit moment staat in je eigen leven? Hoe kun je dit verhaal verbinden met wat jou te doen staat in het leven?

Op deze manier werk je van het universele naar het persoonlijke. Doe je dit andersom, dan creëer je volgens Jung verwarring. Je perkt de universele reikwijdte van een archetypische droom dan op voorhand in tot een vele malen kleiner, individueel blikveld.

Mocht je geen oerverhalen kennen waar het element waar jij over hebt gedroomd in voorkomt, dan kan je ook nagaan of je gezegdes en/of spreekwoorden kent waar dit element in voorkomt. Ook dan begin je je droomonderzoek bij het universele in plaats van bij het persoonlijke.

Diepe doorwerking

Een laatste kenmerk van een droom met archetypische elementen is de diepe en langdurige doorwerking die je kunt ervaren in het betekenisgeven aan de droom. De rijkdom en diepte van een archetypisch beeld maakt dat zo’n droom lang met je meeloopt en je steeds een nieuw aspect toont over een langere periode. “Het gaat bij het betekenis geven aan een archetypische droom dan ook niet om het vinden van een snel en pasklaar antwoord, maar om het keer op keer tot leven brengen van de essentie van een oeroud beeld.”*

Tenslotte

Heb jij ook een droom gehad waar archetypische elementen in voorkomen en die je al langere tijd bezighoudt? Laat het ons weten, want archetypische dromen bevatten vaak een rijkdom aan innerlijke schatten!

Door: Mariëlle Borst 

* Bron: “Een archetypische droom, poort naar de ziel.” Mariëlle Borst in gesprek met Herma Meulenkamp (VSD Magazine Droomjournaal, zomer 2023, 28e jaargang nr 2, blz 9)

P.S. We raden je aan om tijdens de 12 Heilige Nachten tussen Kerst en Driekoningen extra aandacht aan je dromen te besteden. Ter inspiratie kun je hier lezen wat Petra Fisher er in een eerder blog over schreef.

P.S.2 Lijkt het je leuk om in groepsverband meer over dromen te weten te komen en te onderzoeken wat je eigen dromen je te zeggen hebben? Geef je dan hier op voor één van de ITIP Dromengroepen die starten in februari. Van harte welkom!