De grote verhalen van de mensheid zoals heilige boeken, sprookjes, mythen, legendes, sages en grote romans zijn archetypische verhalen. Zij overstijgen het persoonlijke en gaan over situaties, dilemma’s en uitdagingen die universeel menselijk zijn. Waar ter wereld je ook woont en in welke tijd je ook leeft. Deze oerverhalen spreken tot de verbeelding. Je kunt je er rechtstreeks toe verhouden vanuit je eigen menselijke ervaring. Archetypische verhalen bevatten eeuwenoude ervaring en wijsheid over de weg van de mens. Dit maakt ze uitermate geschikt als inspiratiebron en richtingaanwijzer.
Het universele aspect van dromen
Dromen kunnen ook archetypisch zijn. In dromen duiken immers overal ter wereld, dwars door tijd en plaats heen, vergelijkbare situaties en symbolen op, die ieder mens van nature verstaat. Voor Jung was dit fenomeen het bewijs voor het bestaan van het collectieve onbewuste. Het deel van ons bewustzijn dat we als mensheid hebben geërfd van al onze menselijke én dierlijke voorouders. Jung noemde dit het archetypische erfgoed van de mensheid. Je zou het ook de schatkamer van de menselijke ziel kunnen noemen.
Als je droomt dat je op een kruispunt staat, snapt iedereen dat je voor een belangrijke keuze in je leven staat. Het is een universeel gegeven dat je als mens voor belangrijke keuzes komt te staan. Iedereen kent dit gegeven in zijn eigen leven. Ook het fenomeen dromen is archetypisch, in de zin dat ieder mens droomt. Zelfs mensen die denken dat ze niet dromen…
Hoe weet je of je een archetypische droom hebt gehad?
De eerste aanwijzing dat je een archetypische droom hebt gehad, is dat dit soort dromen vrijwel altijd grote indruk op je maakt. Dit komt, doordat het energieveld en de reikwijdte van een archetypische droom vele malen groter en krachtiger is dan een droom die zich tot het persoonlijke domein beperkt. Archetypische dromen krijg je daarom vaak op het moment dat er grote thema’s en dillema’s in je leven spelen. Zo droomde ik jaren geleden, vlak voordat ik in een burn-out terecht kwam, het volgende:
Ik droom dat ik in het gebouw waar ik werk in een doodskist lig. Geschrokken vraag ik me af: Is dit dan het einde? Ik kijk naar mijn lichaam en zie dat één kant van mijn lichaam helemaal is ingepakt en ingesnoerd. Het beeld ziet er in mijn ogen morbide uit. Het jaagt me de stuipen op het lijf.
Het archetypische raakt je voordat je het snapt
Bij het wakker worden voel ik dat dit een belangrijke droom is, ook al snap ik nog helemaal niets van de inhoud. Dat snappen komt later pas, als mijn zenuwstelsel aan de rechterkant van mijn lichaam langdurig gaat haperen en ik de link leg met bovenstaande droom. In het herstelproces dat volgt kom ik er stap voor stap achter, dat het tijd is om werk te zoeken waarin ik mijn ‘andere’, meer vrouwelijke kant verder kan ontwikkelen.
Archetypische betekenis
De aanwezigheid van een doodskist in deze droom geeft aan dat er iets in mijn leven moet sterven om gezond weer verder te kunnen. De dood is bij uitstek een archetypisch element. Iedereen krijgt ermee te maken, niemand uitgezonderd. Het droombeeld dat schetst dat een bepaalde kant van mezelf ‘ingesnoerd’ is geraakt, is ook archetypisch. Ik ben niet de enige mens op aarde die heeft ervaren dat een deel van jezelf in de knel kan komen door de manier waarop je leeft en werkt.
Voorbeelden van archetypische elementen in dromen
Dromen kunnen archetypisch zijn, omdat er sprookjesachtige figuren zoals bijvoorbeeld een koning, een ridder of een tovenaar in voorkomen.
Ook (totem)dieren kunnen in dromen een archetypische betekenis hebben. Denk maar eens aan dieren die veelvuldig in oerverhalen voorkomen zoals: een slang, een duif, een walvis, een draak of een adelaar.
Er kunnen natuurlijk ook archetypische symbolen voorkomen in een droom. Voorbeelden die in me opkomen zijn dromen over een kruis, een toren, een schatkist, een appel of een zwaard.
Verder kunnen dromen zich afspelen op een archetypische plek zoals een bron, een put, een woestijn, een heilige plek, de voet of juist de top van een berg.
Tenslotte kan het ook zijn dat de droom gaat over een archetypische gebeurtenis zoals een geboorte, een doop, een zegen, een huwelijk, een queeste of een overlijden.
Hoe kun je een archetypische droom zelf onderzoeken?
Volgens Jung is het belangrijk dat je bij het onderzoeken van een droom waar archetypische elementen in voorkomen begint bij het universele aspect. Dit kun je doen door na te gaan of je oude verhalen of sprookjes kent waar het element waar jij over gedroomd hebt in voorkomt.
Heb je gedroomd over een appel? Lees dan eerst eens het verhaal van Wilhelm Tel of dat van Sneeuwwitje. En niet te vergeten natuurlijk het verhaal van Adam en Eva in het Paradijs! Wat gebeurt er in deze verhalen met die appel en waar staat de appel symbool voor?
Of, als je over een walvis hebt gedroomd, lees dan eerst eens het Bijbelverhaal over Jona. Waarom zat Jona drie dagen en nachten in de buik van de Walvis en wat voor effect had dat op hem?
Jung: Werk van het universele naar het persoonlijke en niet andersom
Nadat je je hebt verdiept in een archetypisch verhaal over jouw droombeeld, kun je de stap maken naar het persoonlijke. Vraag je af hoe het oerverhaal dat je hebt gelezen in het hier en nu leeft in jou. Wat vertelt dit verhaal over waar jij op dit moment staat in je eigen leven? Hoe kun je dit verhaal verbinden met wat jou te doen staat in het leven?
Op deze manier werk je van het universele naar het persoonlijke. Doe je dit andersom, dan creëer je volgens Jung verwarring. Je perkt de universele reikwijdte van een archetypische droom dan op voorhand in tot een vele malen kleiner, individueel blikveld.
Mocht je geen oerverhalen kennen waar het element waar jij over hebt gedroomd in voorkomt, dan kan je ook nagaan of je gezegdes en/of spreekwoorden kent waar dit element in voorkomt. Ook dan begin je je droomonderzoek bij het universele in plaats van bij het persoonlijke.
Diepe doorwerking
Een laatste kenmerk van een droom met archetypische elementen is de diepe en langdurige doorwerking die je kunt ervaren in het betekenisgeven aan de droom. De rijkdom en diepte van een archetypisch beeld maakt dat zo’n droom lang met je meeloopt en je steeds een nieuw aspect toont over een langere periode. “Het gaat bij het betekenis geven aan een archetypische droom dan ook niet om het vinden van een snel en pasklaar antwoord, maar om het keer op keer tot leven brengen van de essentie van een oeroud beeld.”*
Tenslotte
Heb jij ook een droom gehad waar archetypische elementen in voorkomen en die je al langere tijd bezighoudt? Laat het ons weten, want archetypische dromen bevatten vaak een rijkdom aan innerlijke schatten!
Door: Mariëlle Borst
* Bron: “Een archetypische droom, poort naar de ziel.” Mariëlle Borst in gesprek met Herma Meulenkamp (VSD Magazine Droomjournaal, zomer 2023, 28e jaargang nr 2, blz 9)
P.S. We raden je aan om tijdens de 12 Heilige Nachten tussen Kerst en Driekoningen extra aandacht aan je dromen te besteden. Ter inspiratie kun je hier lezen wat Petra Fisher er in een eerder blog over schreef.
P.S.2 Lijkt het je leuk om in groepsverband meer over dromen te weten te komen en te onderzoeken wat je eigen dromen je te zeggen hebben? Geef je dan hier op voor één van de ITIP Dromengroepen die starten in februari. Van harte welkom!
Hoi, ik deel graag een paar dromen. Ben benieuwd wat jouw blik hierop is, misschien heb je een tip hoe ik ermee aan de slag kan. Groet, Joyce
Als kind heb ik een droom gehad die ik me nog herinner. (Denk tussen 5 en 10 jaar) Ik was in de ruimte op een ruimtevaartuig. Het was groot en plat, zweefde door de ruimte. Het was wiebelig dus ik moest proberen grip te hebben of me vast te houden. Er zaten veel mensen op. We schoven heen en weer en volgens mij zelfs kantelde het vaartuig zodat we op de andere kant moesten komen. Vallen betekende in het oneindige donkerte tuimelen. Ik schoof naar de rand en moest me vasthouden, bungelde met 1 hand nog maar. Mensen probeerden me te helpen er weer op te komen. Dat herinner ik me als het einde.
Een paar jaar geleden (ik ben nu 50) droomde ik dat er 2 witte duiven uit mijn lijf (hart/maag gebied) ontsnapten. Tijdens het ontwaken ervaarde ik dit. Het voelde daardoor alsof t echt net gebeurd was. Het geflapper van de vleugels.
Ook heb ik wel eens een aanval van 2 herdershonden gedroomd. Het was zij of ik. Ik heb mijn handen in hun bek geduwd en zo hun bekken gebroken.
(Ik was rond 30 denk ik)
Lieve Joyce,
De eerste droom roept bij mij het beeld op van ‘op aarde komen’. Of misschien nog letterlijker: op aarde vallen. Als kind zijn we vaak nog nauw verbonden met de spirituele wereld. We hebben een grote gevoeligheid en fantasie. Het voelt nog ‘buitenaards’ en ruim. In de leeftijd die jij noemt komt vaak het besef dat het leven ook andere dingen van ons vraagt. Aanpassen, op tijd komen, dingen die nou eenmaal moeten gebeuren. Aardse dingen. Zoals het op mij overkomt geeft deze droom dat moment van besef weer. Je wilt je nog vasthouden en weer omhoog klimmen. Een groot moment in je leven en het zal ook een indrukwekkende droom zijn geweest als je deze nu nog weet.
De droom met de witte duiven komt prachtig op mij over en doet me denken aan ‘vrede vanuit het hart’. Ik ben benieuwd hoe jouw herinnering en gevoel bij het wakker worden was?
En dan de herdershonden. Als een dier ons aanvalt, gaat dit vaak over een deel van ons waar we nog niet vertrouwd mee zijn, of dat nog niet echt het licht ziet. Een vraag die daarom bij mij opkomt is hoe ben jij met grenzen bewaken? Dat is immers wat herdershonden doen. Of heb jij een andere associatie hierbij? En weet je nog hoe je wakker werd uit de droom? Je hebt hun bekken gebroken, waardoor ze niet meer van zich af kunnen bijten. Gaf dat een fijn gevoel, of kun je het ‘van je afbijten’ juist wel gebruiken?
Ik ben benieuwd wat dit bij je oproept, ik hoor graag!
lieve groet,
Anita
Beste Marielle,
Tientallen jaren geleden beleefde ik angstige nachten. Ik was altijd aan het vechten tegen het onvermijdelijke. Tot ik op een nacht het maar liet gebeuren. Een berg stortte in en verzwolg mij. En er gebeurde niks engs of ergs. Het was gewoon leeg, einde, niks.
Ik werd wakker en wist vrijwel meteen dat dit een soort apocalyps was van een lange periode angstig zijn. Gelukkig klopte dit en had ik decennia geen last meer van zulke angstdromen.
Ja, ik droom nog steeds vreemde dromen, die ik met de beste fantasie niet wakker kan bedenken, met daarin soms angstige momenten, maar angstdromen zijn er maar af ten toe.
Vannacht werd ik weer verzwolgen door een grote berg met bouwmaterialen waarin ik op een of andere wijze in terecht was gekomen. Ik wist dat ik meteen weg moest rennen toen ik de berg zag trillen, maar ik treuzelde. Ik herinnerde mij die droom van toen (die kan ik sowieso nooit vergeten) en op een of andere manier vocht ik niet heel hard, in de hoop op eenzelfde einde. Dat gebeurde echter niet. Het was licht en ik kon door een tunnel aan de zijkant van de berg (die er eerst niet was) gewoon weglopen.
Ik kan hier maar twee betekenissen voor bedenken. 1. Omdat ik in een emotionele periode zit vanwege een overlijden, herinner ik mij die droom van toen (die opluchting gaf) en wilde dat kennelijk onbewust herhalen en zo een einde forceren. Of 2. Het is kennelijk mijn tijd nog niet, en de droom zegt dat ik gewoon nog even door moet.
Toch denk ik dat geen van beide verklaringen recht doet aan de droom. Mis ik iets?
Beste Elly,
Dank je wel voor het delen van je droom en je gedachten daarbij!
Als we door een emotionele periode gaan verzetten we ons (bewust en/of onbewust) vaak tegen het binnenlaten van al deze gevoelens. Dat is niet meer dan menselijk, want er zit immers ook veel tussen wat ons pijn en verdriet doet. Dit maakt ons bang dat, als we al deze gevoelens in één keer toelaten, we erdoor overspoeld of verzwolgen worden. Jouw droom verwijst hier ook naar doordat de berg die instort jou verzwelgt.
De ervaring leert echter dat we ons vaak pas beter gaan voelen als we onze strijd staken en we ons overgeven aan onze pijn en aan ons verdriet. Pas als we ruimte maken voor ons verdriet kan het letterlijk en figuurlijk een plek krijgen en helen. Als we ons openen voor (al) onze gevoelens gebeurt er dus heel iets anders dan wij als mens veelal vrezen.
Ik vind het van een wonderlijke schoonheid dat jij dit principe zo letterlijk hebt geleerd van/door/in een droom. In de eerste droom die je beschrijft staak je immers je verzet om vervolgens te ervaren dat er dan helemaal niets verschrikkelijks gebeurt. Integendeel, de angst verdwijnt. Het feit dat er in je droom tot twee keer toe een berg voorkomt correspondeert denk ik met de veelheid (berg) aan gevoelens die je op het moment van dromen ervaarde/ ervaart.
In de tweede droom die je beschrijft herinner je je de les van die eerste droom en je past hem vervolgens ook nog succesvol toe. In plaats van al vechtend verzwolgen te worden door die trillende berg bouwmaterialen, treuzel je (vertraag je, sta je stil bij wat nu het beste is om te doen) en daarmee creëer je een weg naar buiten naar het licht.
Aangezien in een droom zelden iets voor niets gebeurt, vermoed ik dat het niet voor niets is dat de berg in jouw tweede droom uit trillende bouwmaterialen bestaat. Alsof het toelaten, doorvoelen en verwerken van je verdriet (het aangaan van de ’trilling’ van het leven) in de periode die je nu doormaakt na een overlijden (❤️🩹 gecondoleerd trouwens) bouwmateriaal kan vormen voor wat er hierna komt.
In net iets andere woorden: Als je de ‘berg’ emoties die je nu ervaart kunt toelaten kun je daarna weer gaan opbouwen met al het (innerlijke) bouwmateriaal dat je in dit proces hebt verworven.
Ter inspiratie nog een gedicht van Rumi dat precies hierover gaat, het heet De Herberg:
Dit mens-zijn is een soort herberg
Elke ochtend weer nieuw bezoek.
Een vreugde, een depressie, een benauwdheid,
een flits van inzicht komt
als een onverwachte gast.
Verwelkom ze; ontvang ze allemaal gastvrij
zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt
die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat.
Behandel dan toch elke gast met eerbied.
Misschien komt hij de boel ontruimen
om plaats te maken voor extase…
De donkere gedachte, schaamte, het venijn,
ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns
en vraag ze om erbij te komen zitten.
Wees blij met iedereen die langskomt
de hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd
om jou als raadgever te dienen.
Ik wens je troost en heling in het toelaten van je eigen gevoelens!
Harte-groet,
Marielle
Wat een inspirerende blog Marielle!
Ik ben net ontwaakt uit een verdwaal droom: Ik fiets in een prachtig landschap, maar ik ben de weg kwijt. Ik wil op mijn telefoontje de gps gebruiken, maar ik kan me met geen mogelijkheid herinneren waar ik naartoe ga. Hoe heet die plek toch ook al weer?
Ik volgde jouw advies en zocht sprookjes over verdwalen. Ik herinnerde me Hans en Grietje. Dat liep goed af!
Dit troost me een beetje. Maar de angst voor de weg kwijt zijn, zindert nog in mijn buik. Ken jij andere verdwaalverhalen?
Hallo Karel,
Dank je wel voor je leuke reactie, goed te horen dat je het blog over archetypische dromen inspirerend vindt en de inhoud ook direct toepast op je eigen dromen!
Wat betreft andere verdwaalverhalen moet ik denken aan Klein Duimpje, die samen met zijn broers de weg naar het ouderlijk huis terugvindt doordat hij op de heenweg naar het bos waar hun vader hen heeft achtergelaten (omdat er thuis geen eten meer is) allemaal kiezelsteentjes heeft laten vallen.
De tweede keer dat hun eigen vader hen midden in een bos achterlaat heeft Klein Duimpje op de heenweg allemaal broodkruimels laten vallen om de weg terug te kunnen vinden. De volgende dag komen Klein Duimpje en zijn broers tot de ontdekking dat zijn aanpak dit keer helaas niet heeft gewerkt, omdat de vogels inmiddels alle broodkruimels hebben opgegeten en daarmee ook het spoor naar huis verdwenen is.
Het feit dat ze nu ‘definitief’ verdwaald zijn zet de drie broers echter wel op het spoor van het avontuur (langs het huis van de kinderetende reus) dat hen uiteindelijk met goud en eten overladen weer bij hun ouders thuis brengt, waar ze natuurlijk met open armen worden ontvangen.
Door het ongemak van het verdwaald en van huis geraakt zijn uit te houden/ aan te gaan en daar een eigen antwoord op te geven komen Klein Duimpje en zijn broers uiteindelijk dus weer thuis.
Als je zo naar verdwaald zijn kijkt, kan er in een periode waarin houvast verdwijnt zich dus juist iets nieuws vormen dat uiteindelijk een basis gaat vormen voor de verdere (levens)weg.
Ben heel benieuwd wat je uit dit sprookje haalt voor je eigen proces!
Harte-groet!
Marielle