Dromen bevatten een taal vol symbolen. Een taal die honderd verhalen kan vertellen met één krachtig beeld. Een taal die het rationele overstijgt en rechtstreeks je intuïtie aanspreekt. Daarom laten droombeelden je vaak met grote kracht iets zien dat wezenlijk voor je is.
Te midden van globale verontwaardiging en mijn persoonlijke gevoelens van onmacht, woede en verdriet na de gewelddadige dood van George Floyd, heb ik een droom waarvan ik niets anders heb onthouden dan dit ene, verstilde beeld:
Vier witte figuren zitten, met steeds enige afstand tussen hen in, stil naast elkaar met hun gezichten naar mij toe gekeerd. Dwars over elke figuur heen loopt een dikke, verticale streep zwarte verf.
‘Schilder een nieuw verhaal’ is wat er in mij op komt. De zwarte verf staat voor mij voor een dikke streep door het huidige systeem. Later zie ik in mijn newsfeed een foto van de vier betrokken politieagenten, genomen bij hun arrestatie. Vier strakke, witte gezichten op een rij kijken me aan. Zoals in de droom. Met de zwarte strepen als tralies.
In al zijn eenvoud ligt in dit ene beeld een hele geschiedenis besloten. De rest van de droom doet niet meer ter zake, omdat dit ene beeld alles zegt. Een beeld dat steeds nieuwe interpretaties in zich draagt. Dat is de kracht van symboliek.
Persoonlijke beelden
Bovenstaand droombeeld is universeel. Maar onze dromen bieden vaker zeer persoonlijke beelden, zoals dit fragment:
Meneer de Weijer gooit al het goede servies van mijn moeder stuk. Ze vindt het heel erg.
Voor mij een helder beeld, maar ik ken ‘meneer de Weijer’ dan ook, mijn onderwijzer in de zesde klas. Mij vroeger welbekend, maar nu een vreemde die, naar ik begrijp, in zijn laatste jaren wat onhandelbaar is geworden. Hij gooit het goede servies van mijn moeder stuk. Het dierbare servies waar ze zo zuinig op is, ligt aan scherven.
Mijn moeder staat ten tijde van deze droom aan het begin van wat inmiddels de diagnose Alzheimer heeft. Zij wordt steeds meer een vreemde bekende, zo breekbaar. Haar herinneringen aan scherven.
Klare taal
Ook woorden hebben grote zeggingskracht in dromen. Soms zijn ze onbegrijpelijk. Andere keren spreekt de droom klare taal, die je wakker schudt. Zoals in deze droom van enige jaren terug:
Ik rijd in het donker met een slakkengangetje op een scootmobiel over een weg van gebroken asfalt door de wijk waar ik werk. Ik besef dat ik droom en ik roep: “Zon, ZON!” Dan word ik wakker.
Zoals ik in deze droom de zon oproep, zo gaat bij mij het licht aan na deze droom. De droom verbeeldt wat ik eigenlijk al weet. Dat mijn werk mij niet meer voedt en dat ik me moet uitspreken. Niet veel later neem ik mijn ontslag.
Helende kracht
Als laatste deel ik een droom waarin symboliek, gesproken woord en actualiteit vertegenwoordigd zijn. De droom is twee jaar oud, maar raakt wonderwel aan de wereld van nu.
Ik ben in een groot gebouw met vele anderen. Trump loopt daar rond op staatsbezoek of zo. Dan komt hij bij ons. Een vrouw wil hem aanvallen met een bijl, maar Trump pakt haar bij haar nek en smijt haar neer als een lappenpop. Dan beent hij de zaal uit. Ik voel de woede in mij branden en wil deze uiten, maar bedenk dat dit de boel alleen maar zal laten escaleren. Er zijn nu eenmaal geen ooggetuigen of camera’s en de vrouw viel als eerste aan. Dan weet ik iets en ren naar buiten. Schreeuwend tegen alles en iedereen: “Heal your wound! America, heal your wound!”
Het gevoel van verlamming en onvermogen die de eerste beelden uit deze droom in mij oproepen, wordt doorbroken en getransformeerd door de verbeeldingskracht die uit de laatste woorden spreekt. De kracht van beelden is de directe werking ervan naar je binnenste, dwars door het denken heen. Precies zoals ik het schrijf: ‘Dan weet ik iets’. Een andere, nieuwe weg is mogelijk.
Dromen zijn zowel verankerd in de tijd waarin wij ze dromen én ze zijn tijdloos. Steeds opnieuw leesbaar, interpreteerbaar en helpend. Ik hoop dat wij allen op persoonlijk en universeel niveau telkens weer naar binnen mogen kijken, naar onze dromen en naar ons eigen aandeel in het verhaal van de mens…en mogen helen.
Door: Esther van Nieuwburg
NB: In ‘de Nachtelijke reis’ van Bas Klinkhamer vind je meer over de taal van beelden op bladzijde 25.